Türkiye yeni yıla artırımların gölgesinde giriyor. Sigara ve alkollü içeceklere 6 ayda bir gelen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) artırımı tekrar kapıyı çaldı. Son olarak Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan enflasyon üzerindeki tesirlerini dikkate alarak yılın birinci yarısında yüzde 62 olan Yİ-ÜFE’ye karşın sigarada ÖTV artışını yüzde 10 ve alkollü içkilerde ise yüzde 25 ile sınırlamıştı.
Kasım ayına ait enflasyon datalarına nazaran Yİ-ÜFE’de Temmuz’dan bu yana beş aylık değişim yüzde 22,6 düzeyinde. 2022 Aralık Yİ-ÜFE aylık değişimi yüzde 2 olsa bile ocak ayında ÖTV’de yapılacak artış yüzde 25 olacak.
Buna nazaran, varsayım edildiği üzere Yİ-ÜFE’de altı aylık değişim oranı yüzde 25 olursa ve öteki bir karar alınmayıp bu oranda otomatik artış yapılırsa, “asgari maktu vergi” uygulaması sebebiyle değerli bir fiyat artışı gereksinimi doğacak.
Üretim maliyetini etkileyen öbür faktörler de dikkate alındığında, en ucuz sigara fiyatının 33 lira düzeyine çıkması bekleniyor.
Fiyatlar nasıl olacak?
Habertürk’ten Rahim Ak’ın aktardığına nazaran, 6 aylık ÜFE kadar artırılacak olan sigarada paket başına taban maktu vergi 15.83 liradan 19,76 liraya yükselecek. Lakin sigaranın vergisinde bir kural daha var bu sayının yani taban vergi fiyatının, perakende satış fiyatının yüzde 63’ünden daha az olmaması gerekiyor. Sigarının perakende satış fiyatı ile vergi oranı çarpılır, bulunan sayı minimum maktu vergi meblağından büyükse çarpım sonucu bulunan göreli vergi; düşük ise minimum maktu vergi meblağı temel alınır.
Bu sayıların başa baş noktası hesaplandığında ise en düşük sigara fiyatı 31,41 lira oluyor. Bir de paket başına 0,7865 liralık maktu vergi eklendiğinde fiyat 32,19 liraya ulaşıyor. Yani şayet beklenen artış olursa hiç bir sigara 32,19 liranın altında satılamayacak. Bir de yüzde 18’lik KDV’nin artan fiyat nedeniyle farkını dikkate almakta yarar var. Bu da 70 kuruş yapıyor. Toplarsak en az 33 liralık sigara fiyatı beklemek mümkün.
Geçen yıl ne olmuştu?
Tütün eserleri üzerinden alınan maktu ve minimum maktu Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) fiyatları, ÖTV Kanunu uyarınca ocak ve temmuz aylarında olmak üzere altı ayda bir, Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) oranı dikkate alınarak otomatik olarak artırılıyor. Tıpkı düzenleme Cumhurbaşkanı’na bu artışı uygulamama ya da farklı oranda uygulama yetkisi de veriyor. Kelam konusu düzenleme 2022 yılında her iki biçimde de uygulandı.
Ocak ayında yapılan yüzde 47,40’lık ÜFE artırımını takiben sigara şirketleri bu vergi artışını üç başka seferde; ocak, mart ve mayıs aylarında artırım yaparak fiyata yansıttı. Böylelikle yılın birinci yarısında sigara fiyatlarında da vergi artış oranına yakın bir artış gerçekleşti.
Mayıs ayında ise Cumhurbaşkanı Erdoğan enflasyon artışının yılın ikinci yarısında uygulanmaması yetkisini kullandı; bunun yerine taban maktu vergi ve maktu verginin yüzde 10 artırılması kararlaştırıldı. Böylece, enflasyonla çabaya katkı sağlandı ve yüzde 62 oranındaki Yİ-ÜFE güncellemesinin ortaya çıkaracağı önemli fiyat tesiri bir nebze de olsa azaltılmış oldu. Lakin, yüzde 10’luk artışın bir sonucu olarak temmuz ve ekim aylarında sigaraya iki kere daha artırım yapıldı. 2022’de yapılan tüm bu artırımlar sonrasında sene başına nazaran sigarada yüzde 70’e yakın artırım gerçekleşmiş oldu.
ÖTV tahsilatında rekor artış
Diğer taraftan, 2022’nin birinci 11 ayında toplam ÖTV geliri rekor bir düzeye ulaşarak 367,3 milyar TL’ye yükseldi. Sene sonunda, enflasyondaki yükselişin bir yansıması olarak 2022 yılına ait 375,8 milyar TL’lik amacın rahatlıkla aşılacağı görülüyor.
Tütün eserleri özelinde ise yılın birinci 11 ayında, tüm yıl için 87,6 milyar TL olan bütçe gayesi geçilerek 92,6 milyar TL ÖTV geliri elde edildi. 2022’nin tamamında yalnızca tütün eserleri ÖTV gelirinin birinci kere 100 milyar TL’yi aşması bekleniyor. Benzeri biçimde, 2023’te de tütün eserlerinden tekrar rekor bir düzeyde 126,1 milyar TL ÖTV geliri hedefleniyor.
Mevcut pazar datalarıyla 2023 yılı için öngörülen vergi gelirinin tahsil edilmesi mümkün iken, ÖTV artışı ve ardından sigara fiyatlarındaki artış tüketiciyi kaçağa yönlendirerek vergi gayelerine ulaşmayı engelleyebilir.